داعش چگونه شکل گرفت؟
(داعش) با نام اصلی دولت اسلامی عراق و شام؛ اسم گروهی از اسلام گرایان سنی مذهب (وهابی) تروریستی است که رهبر آن ابوبکر البغدادی خود را خلیفه مسلمانان جهان اعلام کرده و داعیه رهبری مذهبی همه مسلمانان را دارد.(بنابر برخی اخبار ابوبکر البغدادی کشته شده است )
این گروه که ابتدا در سوریه تشکیل شد و بعد به عراق کشیده شدند ، خواستار حکومت بر کل منطقه عراق و شام (شامل اردن، فلسطین اشغالی، لبنان، قبرس و بخشی از جنوب ترکیه اند.(شیخ احمد ، بهاری، وهاب پور ،1392: 2)
میتوان گفت که شکل گیری و سازماندهی این گروه تکفیری ، تروریستی در یک دوره ی کمتر از ده ساله بوده است. بعبارتی ظهور گروه موسوم به داعش را مى توان مربوط به سال 2003 م هم زمان با سقوط رژیم صدام در عراق دانست. اما با توجه به مدارک موجود، جریان فکرى این گروه به سالیان گذشته بازمى گردد. ابتدا فعالیت این گروه در عراق آغاز شد. مؤسس این گروه «احمد فاضل الخلایله » با نام مستعار «ابومصعب الزرقاوی » اردنی بود که با قصد ساقط کردن دولت اردن ( Gambill,2004:14 ) در سال 2000 به بن لادن پیوست و جماعت التوحید و جهاد را تشکیل داد( 25 :2014 Ghosh, ). وی در هرات به آموزش تروریستها اقدام کرد و به رغم بعضی از اختلاف ها با بن لادن، تحت کنترل القاعده فعالیت میکرد ( Whitlock,2004 ). او پس از اشغال عراق توسط امریکا در 2003 به عراق رفت و شاخه القاعده در عراق 3 توسط وی پایه گذاری شد تا بتواند افراد و بودجه از القاعده جذب کند. ولی در جنگ عراق، زرقاوی از القاعده جدا و با مرشد خود، شیخ ابومحمد المقدسی، ( 75 - Wagemarks,2014:59 ) ایدئولوگ جریان القاعده، دچار اختلاف شد(McCants,2006:59).
در جنگ عراق، زرقاوی با بمب گذاری انتحاری به اهداف شیعی و سنی حمله میکرد تا اختلافات بین مذاهب را افزایش دهد. با این اقدامات خیلی از جنگجویان خارجی به او پیوستند. القاعده عراق به رهبری زرقاوی خیلی از شبکه های غیررسمی جهادگران خارجی و نسل آینده را تحت کنترل خود قرار داد که باعث جدایی بین کسانی شد که در دهه 1980 در افغانستان آموزش دیده بودند و آنهایی که در عراق آموزش دیدند. هرچند بعضی از افراد با این سبک منطبق نبودند، به طور نسبی این گونه عمل می کردند ( Watts,2014 ). بسیاری از آنها در سوریه همان کسانی بودند که در عراق آموزش دیده بودند ((Y.Zelin,2014)
از نظر ایمن الظواهری، مسلمانان مشکل اصلی جهان اسلام نیستند و حمله علیه آنان باعث تفرقه بین امت می شود (Fishman,2011 ). این اختلاف ادامه یافت تا اینکه الظواهری دو نامه در تاریخ 2005 به زرقاوی نوشت و خواستار تغییر روش او شد ( Abu Muhammad,2005:8 )، ولی زرقاوی به نصایح او توجهی نکرد و در اواخر 2006 با تعدادی از گروه های شورشی دیگر مجلس شورای مجاهدین را تأسیس کرد. پس از مرگ زرقاوی در 15 اکتبر 2006 داعش عراق توسط ابوحمزه المهاجر مصری اعلام و در 10 نوامبر 2006 ابوعمر البغدادی جایگزین شد.
ابوعمر در سال 2010 کشته شد و ابوبکر البغدادی رهبر این جریان شد،جنگ بین القاعده عراق و رهبری القاعده، ایمن الظواهری، ادامه یافت تا اینکه در آوریل 2013 ابوبکر البغدادی ، داعش را بدون مشورت با الظواهری(رهبر القاعده)اعلام کرد.
منبع :
القاعده، داعش؛ افتراقات و تشابهات،سعید توکّلی؛فصلنامه آفاق امنیت/ سال هفتم / شماره بیست و سوم- تابستان 1393
